تقاطع ارک جدید و طالقانی، جنب بانک صادرات، ساختمان جـم، طبقه اول | تلفن: ۲ - ۳۵۵۷۴۹۶۱ (۰۴۱)
کلینیک ارتوپدی فنی صحت‌بخش

ارتوپدی فنی چیست؟

ارتوپدی فنی

ارتوپدی فنی زیر مجموعه ای از رشته های وابسته به پزشکی است که هدف از آن تولید ارتوز و پروتز و آموزش بیمار برای استفاده از آنها است.
کسانی را که در این رشته فعالیت میکنند اگر ارتوز تولید میکنند ارتوتیست Orthotist و در صورتیکه پروتز یا اندام مصنوعی میسارند پراستتیست Prosthetist مینامند. ممکن است یک نفر در هر دو این رشته ها فعالیت داشته باشد.
پروتز ها اندام های مصنوعی هستند که برای بیمار ساخته شده و در جای اندام طبیعی از دست رفته گذاشته میشوند. بیماران به علل متفاوتی ممکن است یک اندام یا قسمتی از آن را نداشته باشند. یک نوزاد ممکن است در بدو تولد فاقد قسمتی از اندام باشد و ممکن است یک اندام غیر کارا یا بد شکل داشته باشد که پزشک برای بهتر کردن شکل یا کارآیی آن مجبور به قطع قسمتی از آن و سپس جایگزینی قسمت قطع شده با یک قسمت مصنوعی باشد.
هر فردی ممکن است در طول زندگی خود به علت ضربات وارده به اندام یا سوختگی یا سرمازدگی یا دیگر حوادث دچار آسیب های شدیدی شود که منجر به قطع عضو گردد. گاهی اوقات هم ابتلا به بعضی بیماری ها مانند دیابت موجب از دست رفتن قسمتی از اندام شود. تمام این بیماران نیاز به اندام مصنوعی دارند تا نه تنها شکل و ظاهر بهتری داشته باشند بلکه کارآیی آنها هم بهتر شود. یک فعال ارتوپدی فنی اندام مصنوعی بیمار را متناسب با دیگر قسمت های بدن وی ساخته و آن را برای بیمار آماده میکند.
ارتوز یا بریس ها وسایلی هستند که در کنار اندام قرار گرفته و حرکات آن را در جهاتی خاص محدود کرده یا کنترل میکنند. بیماران به علل متفاوتی ممکن است نیاز به ارتوز داشته باشند.
بیمارانی که به علت مشکلات مادرزادی کنترل مناسبی روی حرکات مفاصل خود ندارند از ارتوز استفاده میکنند. بدنبال آسیب هاییکه بعد از تصادفات و یا دیگر ضربات به اندام ها وارد میشود و یا بعد از اعمال جراح ممکن است بیماران تا مدتی نیاز به استفاده از بریس یا ارتوز داشته باشند. بسیاری از بیماری های سیستم عصبی محیطی و مرکزی که موجب عدم توانایی بیمار در کنترل اندام هایش میشوند نیاز به ارتوز دارند.
ارتوز ها ممکن است از قبل آماده باشند و یا به توسط ارتوپدی فنی ساخته شوند. در مواردی که بیمار از یک ارتوز از قبل آماده شده استفاده میکند ارتوپدی فنی میتواند طرز درست استفاده از آن را به بیمار آموزش داده و در صورت لزوم تغییراتی در آن بدهد که اندازه اندام بیمار شود. برای بعضی بیماران لازم است که ارتوز به اندازه اندام بیمار ساخته شود. ارتوپدی فنی این ارتوز ها را ساخته و طرز استفاده از آنها را به بیمار آموزش میدهد. همچنین ساختن و مراقبت از ارتوز ها از وظایف ارتوپدی فنی است.
کسانی که در زمینه ارتوپدی فنی تحصیل کرده و فعالیت میکنند ممکن است تکنیسن باشند و یا ممکن است مدرک کارشناسی، کارشناسی ارشد و یا دکتری در رشته ارتوپدی فنی داشته باشند. تمام این مقاطع در ایران و بسیاری کشورهای دیگر تدریس میشود. کسی که در رشته ارتوپدی فنی تحصیل کرده و فعالیت میکند باید دانش بالایی در زمینه آناتومی بدن انسان و بیماری های سیستم حرکتی داشته باشد. این افراد همچنین دانش و مهارت های بالایی در زمینه های فنی و دانش مکانیک و علم استفاده از مواد دارند.

پروتز پا چیست؟

پروتز پاپروتز (پروتز پا)  Prosthesis به یک وسیله مصنوعی میگویند که جایگزین یک قسمت از دست رفته بدن می شود. اگرچه وسایل مصنوعی در قسمت های مختلفی از بدن بکار میروند ولی در ارتوپدی منظور از پروتز بیشتر اندام مصنوعی است. البته سر مصنوعی استخوان ران که از جنس فلز بوده و در شکستگی های گردن استخوان ران از آن استفاده میشود را هم پروتز می نامند.

پروتز یا اندام مصنوعی را در مواردی بکار میبرند که قستی از اندام به علتی وجود ندارد:
– قسمتی از اندام ممکن است بصورت مادرزادی وجود نداشته باشد
– قسمتی از اندام ممکن است بدنبال آسیب های شدید ناشی از ضربه از بین برود
– قسمتی از اندام ممکن است به علت بیماری مانند دیابت از بین برود
– قطع یک اندام یا قسمتی از آن را آمپوتاسیون Amputation می نامند.

پروتز های اندام ممکن است، یک قسمتی باشد، دو یا چند قسمتی بوده و بین قسمت های آن مفصل متحرک وجود داشته باشد و یا چند قسمتی و با مفصل باشد و همراه موتوری باشد که با دستور فرد حرکت میکند
بالاترین قسمت پروتز یا اندام مصنوعی بشکل یک کاسه بوده و به آن سوکت Socket میگویند و پایینترین قسمت باقیمانده اندام (که به آن استامپ Stump میگویند) در آن فرو میرود تا بدین وسیله اندام مصنوعی به بدن متصل شود.
در سال های اخیر با استفاده از فیبر کربن – که بسیار محکم و در عین حال سبک است – و همچنین با پیشرفت دانش الکترونیک گام های بلندی در بهتر کردن اندام های مصنوعی برداشته شده است.

پای مصنوعی از جنس فیبرکربن برای دویدن

در اندام های مصنوعی که به اختیار بیمار و با موتور الکتریکی حرکت میکنند سنسورهای الکتریکی را بر روی پوست عضلات استامپ میگذارند.
با انقباض عضلات استامپ که با اختیار بیمار انجام میشود سنسورها تحریک شده و با دستور سنسورها موتورهای الکتریکی مربوطه به حرکت درآمده و اندام در جهتی که بیمار تمایل دارد حرکت میکند.

اندام های مصنوعی با موتور الکتریکی

در انواع جدیدتر اندام مصنوعی دست که پنج انگشت آن حرکت مستقل دارند ابتدا با یک عمل جراحی اعصاب مربوط به حرکت انگشتان را به عضله دیگری مثلا عضله سینه بیمار منتقل میکنند.
با دستور بیمار برای حرکت هر انگشت تحریک الکتریکی به عضله سینه وی رفته و قسمت خاصی از آن عضله را تحریک میکند.
از طریق سنسوری که بر روی پوست آن قسمت عضله سینه ای کار میگذارند این تحریک دریافت شده و پس از آنالیز توسط کامپیوتر به موتور انگشت مربوطه رفته و آن را حرکت میدهد.

 

 

 

لاینرها و کاربرد آنها در ساخت پروتز

در گذشته بخش واسط بین استامپ و سوکت سخت پروتز را لایه ای از جنس پلی فوم تشکیل می داده است. با پیشرفت تکنولوژی و تولید مواد سازگار با بدن، این بخش جای خود را به لاینرها داده است که ممکن است از جنس سیلیکون، پلی یورتان و … باشد.
در این جا ضمن معرفی لاینرها و ویژگی های آنها به مزایا و مشکلات استفاده از لاینرها پرداخته می شود.
کمپانی های سازنده عملا به صورت معمول از چهار نوع پلیمر استفاده می کنند. لاینرهای متداول عبارتند از: لاینرهای سیلیکونی، پلی یورتانی (ژل لاینر)، ترمولین سافت و اکسترا سافت.

این لاینرها هم پیش ساخته هستند و هم برای فرد به صورت اختصاصی ساخته می شوند که در این صورت به علت نیاز به قالب پوزتیو استمپ و ساخت، گران می باشند ولی فتینگ و تطابق خوبی با استامپ دارند.

این روش بیشتر برای استمپ هایی که در آنها دفورمیتی وجود داشته باشد و یا به شدت مخروطی باشند استفاده می شود. در مواردی که نخواهیم از کپ انتهایی استفاده کنیم لاینرهای پیش ساخته می توانند با کانکشن و یا بدون کانکشن باشند و یا دارای رینگ seal-in باشند.

لاینرها گاهی دارای پوشش پارچه ای هستند که باعث استحکام و تسهیل در پوشیدن لاینر می شوند. در صورت نداشتن پوشش، برای پوشیدن باید از اسپری های روان کننده یا از روش رول کردن و یا از پودر تالک برای جا زدن استامپ دارای لاینر در داخل سوکت سخت استفاده شود.

کفش طبی چیست؟

کفش طبیاصطلاحا کفش طبی به کفشی گفته می شود که در کارگاهی خاص، با تجویز پزشک و زیر نظر مهندسین ارتوپدی فنی ساخته شود.
بیمارانی هستند که به دلیل مشکلاتی از قبیل قطع عضو در ناحیه پا و یا قسمتی از پنجه و دیگر بیماری ها دچار دفورمیتی و ناهنجاری شده اند که استفاده این افراد از کفش طبی و کفی های مخصوص می تواند، کمک قابل توجهی را به این عزیزان بکند.
و اما کفش هایی که در بازار و مغازه های کفش فروشی موجود است و گاهی برای فروش بیشتر، نام کفش طبی روی آن ها می گذارند که ممکن است واقعیت نداشته باشد. بعضی از کفش ها که جدیدا در بازار یافت می شوند که به آن ها نیز کفش طبی گفته می شود، این کفش ها طبی نیستند. این کفش ها فقط برای افراد سالم خوب هستند نه برای کسانی که با مشکلات و دمفورمیتی های شدید مواجهند.

کفی طبی چگونه ساخته می‌شود؟

امروزه در بسیاری از مراکز توانبخشی وکلینیک های ارتوپدی فنی، با معاینه بالینی و لمس کف پا، مشاهده چگونگی راه رفتن و بر اساس تجربیات متخصص، کفی طبیبرای افراد تهیه می شود.
در مراکز توانبخشی در کشورهای پیشرفته، اطلاعات شخص با استفاده از دستگاه های اندازه گیری نیرو و فشار کف پا در حالت حرکت و ایستاده دریافت و پردازش می شود.
نحوه توزیع فشارهای کف پا با امکانات گرافیکی به صورت نوار کف پا نشان داده می شود. به کمک چنین اطلاعات کمی و کیفی، متخصصین با سهولت بیشتری می توانند نسبت به تجویز دقیق تر کفی اقدام نمایند.

کاربرد کفش ها و کفی های طبی در دفورمیتی ها

دفورمیتی ( بدشکلی) در ناحیه پا در اثر حوادث و بیماری ها عارض می شود و بیماران را با مشکلات زیادی در راه رفتن و زندگی روزمره دچار می کند حتی در کودکان و نوجوانان استفاده از این نوع کفش ها به اصلاح و درمان آنان می انجامد.

سن مناسب برای تهیه کفش های طبی

از سنین خردسالی باید پای کودک را با کفشی مناسب آشنا کرد تا او اولین گام هایش را درست بردارد. پای کودک گوشتی است، او نیاز به کفشی دارد که پاشنه اش سفت و ساق دار باشد تا مچ پایش را بگیرد. بدین طریق کودک موقع راه رفتن محکم قدم برمی دارد. از نظر پزشکان متخصص استفاده از کفی طبی در افرادی که تغییر شکل آن ها هنوز به صورت ثابت درنیامده است، مفید است. یعنی در کودکان با استفاده از کفیطبی می توان صافی کف پا، پای طاقدیسی، انحراف پاشنه و انحراف زانوها به طرفین را اصلاح کرد. در سنین بالاتر نیز کفی اثر نگهدارنده دارد.

برهمین اساس، افراد نیازمند به استفاده از کفی های طبی شامل موارد زیر می شوند:
۱- افراد دارای ناهنجاری های متحرک، برای اصلاح (صافی کف پا در کودکان)
۲- افراد دارای ناهنجاری های ثابت برای کاهش درد و توزیع فشار
۳- افراد دارای پاهای دردناک برای کاهش درد (خار پاشنه و التهاب کیسه زلالی زیرپاشنه)
۴- برای جلوگیری از تغییر شکل پا. اگر این کفی ها برای کودکان در سنین ۷ تا ۱۲ سال که کف پای آن ها درحال شکل گیری است، مورد استفاده قرار گیرد حاصل آن برخورداری از کف پایی استاندارد تا آخر عمر است. به علاوه این کفی ها درباره زنان باردار که در یک دوره ۶ ماهه با اضافه وزن تحمیلی روبه رو هستند، توصیه می شود

 

زانوی پرانتزی

زانوی پرانتزی و زانوی ضربدری از مشکلات شایع کودکان می باشد. در این بیماران درحالت ایستاده، زانوها از هم فاصله داشته درحالیکه قوزک ها به هم چسبیده‌اند و پاها حالت پرانتز می‌گیرند. زانوی ضربدری در مقابل زانوی پرانتزی است. در کلینیک صحت بخش خدمات ویژه برای بیماران زانوی ضربدری، پروتز پا و… ارائه می شود.

علل تغییر شکل های مفصل زانو

۱- فیزیولوژیک
۲- عدم یکنواختی صفحات رشد انتهای تحتانی ران، انتهای فوقانی درشت نی و نازک نی(فیبولا)
عدم یکنواختی صفحات رشد به چند دلیل اتفاق می افتد که عبارتنداز: تروما(ضربه)، عفونت ها، استئوکندروز صفحه رشد انتهای فوقانی درشت نی، بیماری های متابولیک و تغذیه ای(مثل راشیتیسم) و موارد عدم تعادل عضلانی(مثل پولیومیلییت).
۳- بد جوش خوردن شکستگی های اطراف مفصل زانو

یک نکته مهم

پرانتزی شکل شدن زانوها در اطفالی که تازه به راه افتاده اند غالبا فیزیولوژیک بوده و خود به خود اصلاح می شود. این تغییر شکل در کودکانی که زودتر از معمول راه می افتند شایع تر است. پرانتزی شکل شدن زانوها معمولا تا ۱۸ ماهگی اصلاح شده و احتیاجی به درمان ندارد.

درمان (Treatment):

درمان بیماری اصلی که باعث تغییر شکل زانو شده ضروری است. در صورتیکه تغییرشکل خفیف باشد زاویه دار شدن زانو را می توان با کفش طبی درمان کرد. برای اصلاح والگوس از Medial heel wedge (بلندکردن قسمت داخلی پاشنه) و جهت اصلاح واروس از Lateral heel wedge (بلندکردن قسمت خارجی پاشنه) استفاده می شود.
در کودکان درصورتیکه تغییرشکل شدیدتر باشد علاوه بر تجویز کفش طبی باید بریس مناسبی را به کار برد. در کودکانی که درمان های فوق موثر نباشد و یا تغییر شکل خیلی شدید باشد باید آن را با عمل جراحی اصلاح کرد که ممکن است بستن صفحه رشد در یک طرف و یا استئوتومی انجام گردد.
اگر پس از بسته شدن صفحه رشد، کفش طبی و بریس، تغییر شکل اصلاح نشود ممکن است عمل استئوتومی صورت گیرد. نوع و محل استئوتومی باید در استخوانی انجام گردد که حداکثر تغییر شکل در آن وجود دارد.

سوالی دارید؟ با ما صحبت کنید!
مکالمه را شروع کنید